Zasady występowania oskarżyciela posiłkowego w procesie karnym
W sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego pokrzywdzony może działać jako strona w charakterze oskarżyciela posiłkowego obok oskarżyciela publicznego lub zamiast niego.
Oskarżyciel posiłkowy może występować jako:
- oskarżyciel posiłkowy tzw. uboczny, albo
- oskarżyciel posiłkowy subsydiarny (zastępczy).
Oskarżycielem posiłkowym ubocznym (obok)= pokrzywdzony, który (w przypadku wniesienia aktu oskarżenia przez oskarżyciela publicznego) do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej złoży oświadczenie, że będzie działał w charakterze oskarżyciela posiłkowego.
Oskarżycielem posiłkowym subsydiarnym (zamiast)= pokrzywdzony, który po złożeniu zażalenia na postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa lub dochodzenia(jeżeli prokurator powtórnie odmówi wszczęcia lub umorzy) sam złoży własny akt oskarżenia (w terminie miesiąca).
Wnosząc własny akt oskarżenia, pokrzywdzony powinien dołączyć po jednym odpisie dla każdego oskarżonego oraz dla prokuratora. Akt oskarżenia musi być sporządzony i podpisany przez adwokata. Jeżeli
pokrzywdzonym jest instytucja państwowa, samorządowa lub społeczna, akt oskarżenia może sporządzić radca prawny.
W przypadku przyłączenia się kolejnych pokrzywdzonych do oskarżyciela posiłkowego subsydiarnego każdy z uzyskuje pozycję oskarżyciela posiłkowego ubocznego, działającego obok subsydiarnego oskarżyciela posiłkowego.
W sprawie wszczętej na podstawie aktu oskarżenia wniesionego przez oskarżyciela posiłkowego może brać udział również prokurator.
Odstąpienie ubocznego = nie ma żadnego znaczenia dla dalszego biegu postępowania, ponieważ w procesie w dalszym ciągu funkcjonuje oskarżyciel publiczny albo oskarżyciel subsydiarny.
Odstąpienie subsydiarnego = umorzenie postępowania w sprawie, w której oskarżyciel publiczny nie bierze udziału, jeżeli prokurator - w terminie 14 dni od doręczenia przez sąd zawiadomienia o odstąpieniu - nie przystąpi do oskarżenia.
W razie odstąpienia oskarżyciela posiłkowego od oskarżenia nie może on ponownie przyłączyć się do postępowania. Odstąpienie oskarżyciela publicznego od oskarżenia nie pozbawia uprawnień oskarżyciela posiłkowego.
Śmierć oskarżyciela posiłkowego powoduje dwojakie skutki:
- w postępowaniu wszczętym przez oskarżyciela publicznego śmierć oskarżyciela posiłkowego nie wstrzymuje biegu postępowania - osoby najbliższe mogą przystąpić do postępowania w charakterze oskarżyciela posiłkowego w każdym stadium postępowania (art.58§1),
- w razie śmierci oskarżyciela posiłkowego, który samodzielnie popierał oskarżenie (wniósł własny akt oskarżenia) - postępowanie zawiesza się, a osoby najbliższe mogą wstąpić w prawa zmarłego. Jeżeli w terminie zawitym 3 miesięcy od dnia śmierci oskarżyciela posiłkowego samodzielnego osoba uprawniona nie wstąpi w prawa zmarłego, sąd umarza postępowanie.
Stanowisko procesowe oskarżyciela posiłkowego jest stanowiskiem samodzielnej strony. Działa on niezależnie od prokuratora lub też zamiast niego, a podejmowane przez niego czynności nie wymagają zgody oskarżyciela publicznego. Czynności oskarżyciela posiłkowego muszą jednak być związane z popieraniem oskarżenia (nie może on więc wykonywać czynności na korzyść oskarżonego). Oskarżyciel posiłkowy może brać udział w rozprawie, składać wnioski, zadawać pytania, składać oświadczenia.
Oskarżyciel posiłkowy może mieć pełnomocnika. Pełnomocnikiem instytucji państwowej, samorządowej lub społecznej może być również radca prawny. W zakresie roszczeń majątkowych pełnomocnikiem osoby prawnej innej niż w/w, jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, a także osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą może być również radca prawny.
Oskarżyciel posiłkowy subsydiarny ponosi koszty procesu w razie uniewinnienia oskarżonego lub umorzenia postępowania (art. 632 w zw. z art. 640 k.p.k.).
Zob. Kodeks Postępowania Karnego (na prawnik24.pl)
