Zażalenie - odmowa wszczęcia

Zażalenie na postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa = przysługuje pokrzywdzonemu oraz instytucji państwowej, samorządowej lub społecznej, która złożyła zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa.

Zażalenie na postanowienie o umorzeniu postępowania = przysługuje stronom tj. pokrzywdzonemu i podejrzanemu (o ile zostały postawione zarzuty).

Uprawnieni zażalenia mają prawo przejrzenia akt.

Na postanowienie prokuratora = zażalenie przysługuje do sądu właściwego do rozpoznania sprawy.

W sprawach z oskarżenia prywatnego = zażalenie rozpoznaje prokurator nadrzędny, jeżeli postanowienie zapadło z uwagi na brak interesu społecznego w ściganiu z urzędu sprawcy.

Jeżeli prowadzącym pp nie jest prokurator = zażalenie rozpoznaje prokurator sprawujący nadzór nad tym postępowaniem.

Uchylając postanowienie o umorzeniu postępowania przygotowawczego lub odmowie jego wszczęcia = sąd wskazuje powody uchylenia, a w miarę potrzeby także okoliczności, które należy wyjaśnić, lub czynności, które należy przeprowadzić. Wskazania te są dla prokuratora wiążące.

Jeżeli prokurator nadal nie znajduje podstaw do wniesienia aktu oskarżenia = wydaje ponownie postanowienie o umorzeniu postępowania lub odmowie jego wszczęcia = w takim wypadku pokrzywdzony może w ciągu 30 dni wnieść akt oskarżenia - o czym należy go pouczyć.

W razie wniesienia przez pokrzywdzonego aktu oskarżenia prezes sądu przesyła jego odpis prokuratorowi, wzywając go do nadesłania w terminie 14 dni akt postępowania przygotowawczego.

Zob. Kodeks Postępowania Karnego (na prawnik24.pl)

Zakończenie postęp. przygotowawczego

Postępowania przygotowawcze kończy się:

1. aktem oskarżenia,
   
2. wnioskiem prokuratora do sądu o warunkowe umorzenie postępowania,
   
3. wnioskiem prokuratora do sądu o umorzenie postępowania i zastosowanie środków zabezpieczających z uwagi na niepoczytalność sprawcy,
   
4. umorzeniem postępowania przygotowawczego.
   

Dodatkowo w postępowaniu karno-skarbowym istnieje możliwość złożenia do sądu wniosku o zezwolenie na dobrowolne poddanie się karze.

Zob. Kodeks Postępowania Karnego (na prawnik24.pl)

Wyłączenie jawności

Przesłanki wyłączenia jawności rozprawy

Zasadą jest jawność rozpraw.

Niejawna jest zawsze rozprawa, która dotyczy:

• wniosku prokuratora o umorzenie postępowania z powodu niepoczytalności sprawcy i zastosowania środka zabezpieczającego,
  
• sprawy o pomówienie lub znieważenie (na wniosek pokrzywdzonego rozprawa odbywa się jednak jawnie)
  

Obligatoryjne wyłączenie jawności jeżeli jawność mogłaby:

• wywołać zakłócenie spokoju publicznego,
  
• obrażać dobre obyczaje,
  
• ujawnić okoliczności, które ze względu na ważny interes państwa powinny być zachowane w tajemnicy,
  
• naruszyć ważny interes prywatny,
  
• na żądanie osoby, która złożyła wniosek o ściganie.
  

Fakultatywne wyłączenie jawności jeżeli:

• choćby jeden z oskarżonych jest nieletni
  
• na czas przesłuchania świadka, który nie ukończył 15 lat.
  

Z chwilą zgłoszenia wniosku o wyłączenie jawności rozprawa w zakresie tego wniosku odbywa się z wyłączeniem jawności, jeżeli o to wnosi strona lub sąd uzna to za potrzebne.

Ogłoszenie wyroku = zawsze jawnie (można wyłączyć jawność ustnych motywów wyroku).

Wyłączenie jawności na czas przesłuchania osób obowiązanych do zachowania tajemnicy państwowej, służbowej lub tajemnicy związanej z wykonywaniem zawodu lub funkcji.

Niejawność także towarzyszy instytucji świadka incognito – istota niejawności polega na jego utajnieniu.

Zob. Kodeks Postępowania Karnego (na prawnik24.pl)

 

Katalog stron INPLUS

Uprawnienia oskarżonego

Za oskarżonego uważa się osobę, przeciwko której wniesiono oskarżenie do sądu, a także osobę, co do której prokurator złożył wniosek o warunkowe umorzenie postępowania (art.71§2 k.p.k.).

1. Każdy, przeciw komu prowadzone jest postępowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania. Może on w szczególności wybrać obrońcę lub na zasadach określonych w ustawie korzystać z obrońcy z urzędu. Każdego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu (art.42 Konstytucji RP).
   
2. Oskarżonemu przysługuje prawo do obrony, w tym prawo do korzystania z pomocy obrońcy, o czym należy go pouczyć (art.6 k.p.k.).
   
3. Oskarżony, który nie ma obrońcy z wyboru, może żądać, aby mu wyznaczono obrońcę z urzędu, jeżeli w sposób należyty wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny (art.78§1 k.p.k.).
   
4. Oskarżony może mieć jednocześnie nie więcej niż trzech obrońców (art. 77 k.p.k.).
   
5. Oskarżony ma prawo do korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli nie włada w wystarczającym stopniu językiem polskim (art.72§1 k.p.k.).
   
6. Oskarżony ma prawo być obecny przy wszystkich czynnościach postępowania dowodowego (Art. 390 § 1 k.p.k.).
   
7. Oskarżony ma prawo składania wyjaśnień, odmowy wyjaśnień lub odpowiedzi na pytania. O tych uprawnieniach przewodniczący ma obowiązek pouczyć oskarżonego (art.386§1 k.p.k.).
   
8. Oskarżony na prawo zadawania pytań osobom przesłuchiwanym oraz składania wyjaśnień co do każdego dowodu. O tych uprawnieniach przewodniczący ma obowiązek pouczyć oskarżonego (art.386§2 oraz art.175 k.p.k.).
   
9. Oskarżony nie ma obowiązku dowodzenia swej niewinności ani obowiązku dostarczania dowodów na swoją niekorzyść (art. 74§1 k.p.k.).
   
10. Oskarżony może składać w każdym czasie wniosek o uchylenie lub zmianę środka zapobiegawczego (art. 254 § 1).
    
11. Oskarżony tymczasowo aresztowany może porozumiewać się ze swym obrońcą podczas nieobecności innych osób oraz korespondencyjnie (art. 73 § 1 k.p.k.).
    

    § 2. W postępowaniu przygotowawczym prokurator udzielając zezwolenia na porozumiewanie się może w szczególnie uzasadnionym wypadku zastrzec, że będzie przy tym obecny sam lub osoba przez niego upoważniona.
    

    § 3. Prokurator może również zastrzec kontrolę korespondencji podejrzanego z obrońcą.
    

    § 4. Zastrzeżenia, o których mowa w § 2 i 3, nie mogą być utrzymywane ani dokonane po upływie 14 dni od dnia tymczasowego aresztowania podejrzanego.
    

Zob. Kodeks Postępowania Karnego (na prawnik24.pl)

 

Tymczasowe aresztowanie – kiedy?

Kiedy może być zastosowane tymczasowe aresztowanie

Dopuszczalność TA = musi istnieć przesłanka ogólna + jedna z przesłanek szczególnych.

Przesłanka ogólna = (dot. wszystkich środków zapobiegawczych) = zastosowanie środka jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania, a wyjątkowo także w celu zapobiegnięcia popełnieniu przez oskarżonego nowego, ciężkiego przestępstwa.

Do zastosowania TA konieczne jest uprzednie postawienie zarzutów.

Podstawy szczególne:

1. uzasadniona obawa ucieczki lub ukrywania się, zwłaszcza, gdy nie można ustalić tożsamości albo nie ma w kraju stałego miejsca pobytu,
   
2. uzasadniona obawa matactwa - nakłaniania do fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo bezprawnego utrudniania postęp.
   
3. grożąca surowa kara – zarzut przestępstwa zagrożonego karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 8 lat, albo gdy sąd I skazał już na min. 3 lata,
   
4. wyjątkowo - uzasadniona obawa, że oskarżony, któremu zarzucono popełnienie zbrodni lub umyślnego występku, popełni przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu, a zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa groził.
   

Przesłanki negatywne (TA nie stosuje się):

1. wystarczający jest inny środek zapobiegawczy,
   
2. pozbawienie wolności spowodowałoby dla życia lub zdrowia oskarżonego poważne niebezpieczeństwo
   
3. pozbawienie wolności pociągałoby dla oskarżonego lub jego najbliższej rodziny wyjątkowo ciężkie skutki
   
4. na podstawie okoliczności sprawy można przewidywać, że:
   

• karą będzie pw w zawieszeniu lub łagodniejsza,
  
• okres TA przekroczy przewidywany wymiar kary pw bez warunkowego zawieszenia,
  

1. gdy przestępstwo zagrożone jest karą pozbawienia wolności nie przekraczającą 1 roku.
   

Ograniczenia pkt 4 nie mają zastosowania, gdy oskarżony ukrywa się, uporczywie nie stawia się na wezwanie lub nie można ustalić jego tożsamości.

Terminy:

W postępowaniu przygotowawczym:

• Stosowanie = max. 3 m-ce.
  
• Przedłużenie zwykłe = do max. 1 rok łącznie (jeżeli nie można było ukończyć pp w terminie),
  
• Przedłużenie ponad 1 rok = SA (1s) na wniosek prokuratora apelacyjnego (jeżeli zawieszenie pp, przedłużająca się obserwacja, opinia biegłego)
  

W postępowaniu karnym:

• Do pierwszego wyroku = max. 2 lata (łącznie z pp)
  
• Przedłużenie ponad 2 lata = SA (1s)na wniosek sądu przed którym się toczy.
  
• Po pierwszym wyroku = bez ograniczeń, jednorazowo max 6 m-cy.
  

Zaskarżanie:

Na każde postanowienie o zastosowaniu lub przedłużeniu TA przysługuje zażalenie
do sądu odwoławczego. 

Zażalenie sąd rozpoznaje niezwłocznie.

Nie przysługuje zażalenie na postanowienie sądu odwoławczego rozpoznającego zażalenie.

Na postanowienie SA (1s) zażalenie przysługuje do SA (3s).

Sąd, na którego postanowienie złożono zażalenie, może je uwzględnić, jeżeli orzeka w tym samym składzie.

Zażalenie na postanowienie w przedmiocie tymczasowego aresztowania powinno być przekazane do rozpoznania w ciągu 48 godzin.

Zażalenie przysługuje oskarżonemu tylko 1 raz na jedno postanowienie. Powinno być wniesione w terminie 7-dniowym, zawitym, liczonym od dnia doręczenia odpisu postanowienia.

Zob. Kodeks Postępowania Karnego (na prawnik24.pl)

 

Tymczasowe aresztowanie

Terminy tymczasowego aresztowania i możliwości zaskarżenia stosowania (przedłużenia) tymczasowego aresztowania

W postępowaniu przygotowawczym:

• Stosowanie = max. 3 m-ce.
  
• Przedłużenie zwykłe = do max. 1 rok łącznie (jeżeli nie można było ukończyć pp w terminie),
  
• Przedłużenie ponad 1 rok = SA (1s) na wniosek prokuratora apelacyjnego (jeżeli zawieszenie pp, przedłużająca się obserwacja, opinia biegłego)
  

W postępowaniu karnym:

• Do pierwszego wyroku = max. 2 lata (łącznie z pp)
  
• Przedłużenie ponad 2 lata = SA (1s)na wniosek sądu przed którym się toczy.
  
• Po pierwszym wyroku = bez ograniczeń, jednorazowo max 6 m-cy.
  

Na każde postanowienie o zastosowaniu lub przedłużeniu TA przysługuje zażalenie do sądu odwoławczego. 

Zażalenie sąd rozpoznaje niezwłocznie.

Nie przysługuje zażalenie na postanowienie sądu odwoławczego rozpoznającego zażalenie.

Na postanowienie SA (1s) zażalenie przysługuje do SA (3s).

Sąd, na którego postanowienie złożono zażalenie, może je uwzględnić, jeżeli orzeka w tym samym składzie.

Zażalenie na postanowienie w przedmiocie tymczasowego aresztowania powinno być przekazane do rozpoznania w ciągu 48 godzin.

Zażalenie przysługuje oskarżonemu tylko 1 raz na jedno postanowienie. Powinno być wniesione w terminie 7-dniowym, zawitym, liczonym od dnia doręczenia odpisu postanowienia.

Zob. Kodeks Postępowania Karnego (na prawnik24.pl)

 

Środki przymusu

Środki przymusu = czynności org. Proces. zmierzające do:

1. wymuszenia spełnienia obowiązków procesowych,
   
2. zapewnienia prawidłowego toku procesu,
   
3. zapobieżenie popełnieniu nowego ciężkiego przestępstwa (przy TA).
   

Oskarżony nie ma obowiązku aktywnego uczestniczenia = bezprawna bierności tylko, gdy ustawa nakłada obowiązek.

Środki zapobiegawcze można stosować tylko wobec:

1. - oskarżonego,
   
2. - podejrzanego, któremu przedstawiono zarzuty.
   

Środki przymusu:

A) zatrzymanie

• środki zapobiegawcze:
  
• tymczasowe aresztowanie
  
• poręczenie majątkowe
  
• poręczenie społeczne
  
• poręczenie osoby godnej zaufania (osobiste)
  
• dozór Policji lub przełożonego wojskowego
  
• zawieszenie w czynnościach służbowych, nakazanie powstrzymania się od określonej działalności
  
• zakaz opuszczania kraju z zatrzymaniem paszportu
  

C) poszukiwanie oskarżonego i list gończy;

D) list żelazny;

1. kary porządkowe;
   

   kary porządkowe dla świadków, biegłych, tłumaczy i specjalistów (przymusowe doprowadzenie, kara pieniężna – do 3000 zł, areszt – do 30 dni).
   

F) zabezpieczenie majątkowe (art. 291-296).

G) Inne:

• przeszukanie pomieszczeń, osoby i jej odzieży oraz podręcznych przedmiotów,
  
• zatrzymanie korespondencji i przesyłek;
  
• kontrola i utrwalanie treści rozmów tel.
  
• badanie psychiatryczne oskarżonego połączone z obserwacją w zakładzie leczniczym
  
• także oględziny ciała oskarżonego, badania psychologiczne i inne z wykonaniem zabiegów na jego ciele, z wyłączeniem zabiegów chirurgicznych (pobranie krwi itp.),
  

Nadto - środki przymusu w ramach tzw. policji sesyjnej, przysługujące przewodniczącemu rozprawy oraz składowi orzekającemu zawarte są w USP.

Wszystkie środki zapobiegawcze stosuje się także po uprawomocnieniu się wyroku, do chwili rozpoczęcia wykonania kary, ale tymczasowego aresztowania dotyczy to tylko wówczas, gdy orzeczona została bezwzględna kara pozbawienia wolności.

Zob. Kodeks Postępowania Karnego (na prawnik24.pl)